24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri’nin üzerinden bir yıl geçti.
Seçimler öncesi Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan; ekonomiden yolsuzluğa, altyapı yatırımlarından gençlere kadar uzanan geniş bir yelpazede çok sayıda vaatte bulunmuştu.
Bunlar arasında dikkat çeken bazı vaatlerin gerçekleşip gerçekleşmediğini inceledik.
‘Faiz, enflasyon, cari açık ve dolar düşecek’
Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçim manifestosunu açıklarken “Ahdim olsun ki faiz, enflasyon ve cari açık düşecek” demişti.
AKP de 24 Haziran öncesi yayımladığı seçim beyannamesinde “Ekonomide temel prensibimiz, enflasyonun kalıcı bir biçimde düşük ve tek haneli oranlarda tutulmasıdır. Bu prensiple, fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmek konusundaki kararlılığımız devam edecektir” demişti.
Faiz ve enflasyonda vaadin tam aksine bir yükseliş yaşanırken, cari açık ise bir yılda azaldı.
Erdoğan’ın seçim manifestosunu açıkladığı 6 Mayıs 2018’de Merkez Bankası politika faizi yüzde 8’di.
Faiz 1 Haziran’da 16,5’a, 8 Haziran’da 17,75’e, 14 Eylül’de ise yüzde 24’e çıktı.
Böylece Merkez Bankası’nın politika faizi Şubat 2004’ten bu yana en yüksek seviyesine çıkmış oldu.
Son 14 yılın en yüksek politika faizi: %24
Enflasyon da benzer bir şekilde artış gösterdi.
Mayıs 2018’de yıllık yüzde 12,15 olan tüketici enflasyonu Ekim 2018’de yüzde 25,24 ile zirveyi gördük ve politika faizi gibi 15 yılın rekorunu kırdı.
Enflasyon Ekim’de yüzde 25,24 ile 15 yılın yeni zirvesine yükseldi
Enflasyon o tarihten itibaren bir miktar geriledi ve Mayıs 2019’da yüzde 18,71 oldu.
Erdoğan: Dolar düşecek, bu kadar emin konuşuyorum
Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçimden kısa süre sonra doların düşeceğini de açıkladı. Erdoğan 11 Temmuz 2018’de “Dolar düşecek bu kadar emin konuşuyorum” dediğinde dolar/TL kuru 4,87’ydi. Kur, o tarihten sonra tüm zamanların rekorunu kırarak Eylül ayında 7,23’ü gördü. 18 Haziran 2019 itibarıyla kur 5,83 civarında.
Seçimlerden önce AKP, istihdam oranını 2023’e kadar yüzde 53’e, kadınların işgücüne katılım oranını da yüzde 41’e çıkarma vaadinde bulunmuştu.
Fakat son bir yılda istihdam oranı artmadı, aksine azaldı. TÜİK verilerine göre yüzde Mart 2018’de yüzde 47,1 olan istihdam oranı bir yıl sonra yüzde 45,4’e düştü. Kadınların işgücüne katılma oranı ise bir puan yükselerek yüzde 34,4 oldu.
Genç işsizliğini ve ne eğitimde ne istihdamda olanların oranını azaltma vaatleri de gerçekleşmedi. Mart 2018’de yüzde 17,7 olan genç işsizliği bir yıl içinde yüzde 25,2’ye çıkarak Türkiye tarihinin rekorunu kırdı.
Genç nüfusta işsizlik Ocak ayında rekor kırdı
Ne eğitimde ne istihdamda olanların oranı da yüzde 1,9’luk artışla yüzde 23,7 oldu
Cemevlerine statü vaadi gerçekleşmedi
AKP’nin son iki seçimdir yayımladığı beyannamelerde cemevlerine hukuki statü tanınması vaadi yer alıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, “24 Haziran seçimlerinden sonra demokrasimizi geliştirmeye devam edeceğiz, demokrasiyi bir üst lige çıkaracağız. Cemevlerinin hukuki statü sağlayacağız” diyerek seçim beyannamesinde konuya bir kez daha yer verdi.
1 Kasım 2015’teki genel seçimin ardından tutulmayan bu söz, 24 Haziran’dan sonra da tutulmadı.
Erdoğan’ın vaatleri arasında İstanbul Havalimanı’nın 29 Ekim 2018’de hizmete girmesi de vardı.
Bu vaat 29 Ekim’de kısmen gerçekleşirken havalimanı Nisan 2019’da Atatürk Havalimanı’nın kapanmasıyla tam anlamıyla devreye girdi.
Kanal İstanbul, 3 katlı İstanbul tüneli ve 1915 Çanakkale Köprüsü gibi büyük projelerin de planlanmasına başlanacağı açıklanmıştı.
Çanakkale Köprüsü’nün bir sonraki genel seçime kadar açılması planlanıyor. Son olarak Binali Yıldırım, Ocak 2019’da yaptığı konuşmada köprünün 18 Mart 2022’de hizmete gireceğini söyledi.
3 katlı İstanbul tünelinin ihalesi ise henüz gerçekleşemedi. Geçen yıl Sabah gazetesinin yayımladığı haberde ihalenin Aralık ayında yapılacağı yazılmıştı. Ancak basında yer alan haberlerde son ihalenin 2019 yılına kaldığı yer aldı. Bu süreçte Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Altyapı ve Yatırımlar Genel Müdürü Erol Çıtak, Şubat 2019’da görevden alındı.
OHAL kaldırıldı
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 24 Haziran’a giderken en önemli vaatlerinden biri olarak Olağanüstü Hâl’in (OHAL) sonlandıracağını açıkladı. Bu vaat 19 Temmuz 2018’de yerine getirildi.
Vadedilen Millet Bahçelerinin de bir kısmı tamamlandı.
Erdoğan seçim öncesinde yolsuzluk ve yoksullukla mücadele için “en önemli hedeflerimiz” demişti.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’ne göre yolsuzluk konusunda az da olsa bir iyileşme yaşandı.
Ocak 2019’da yayımlanan Yolsuzluk Algı Endeksi’nde Türkiye yıllardır yaşadığı gerilemenin ardından ilk kez iyileşti.
2017 yılında 40 puanla 81. olan Türkiye, 2018’de 41 puanla 78. sıraya yükseldi. Fakat aynı raporda Türkiye’nin 2013 yılından sonra 10 puanlık düşüşle 28 sıra gerilediği de yer aldı.
Örgüte göre Türkiye 2012’den beri en çok gerileyen beş ülkeden biri.
Yolsuzluk Endeksi 2018: Türkiye 3 sıra yükseldi, ancak 6 yılda en çok gerileyenler arasında
Yoksulluk konusunda ise TÜİK 2018 veya 2019’a dair bir veri yayımlamadı. Kurumun 2018 verileri Eylül 2019’da yayımlanacak.
Fakat bu süreçte yoksulluk ve açlık sınırlarının önemli ölçüde yükseldiğini söylemek mümkün. Türk-İş sendikasının verilerine göre açlık ve yoksulluk sınırları bir yılda büyük artış kaydetti.
Açlık ve yoksulluk sınırları büyük artış gösterdi
Mayıs/18 Mayıs/19 Fark
4 kişilik aile açlık sınırı 1,686 2,123 437 TL (yüzde 26 artış)
4 kişilik aile yoksulluk sınırı 5,492 6,919 1.427 TL (yüzde 26 artış)
Bir kişinin yaşama maliyeti 2,084 2,625 577 TL (yüzde 28 artış)
Asgari ücret 1,603 2,020 417 TL (yüzde 25 artış)
Kaynak: TÜİK ve Türk-İş
Tüketici Hakları Derneği’ne göre Türkiye’nin yüzde 20’si açlık, yüzde 80’i ise yoksulluk sınırı altında yaşıyor.
Bedelli askerlik vaadi de yerine getirildi
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçimden önce verdiği bedelli askerlik vaadi de yerine getirildi.
Bir kerelik çıkartılan bedelli askerliğin ardından düzenlemenin kalıcı hale getirilmesi için de yasa hazırlandı.
Hayvan Hakları Yasası çıkmadı
Hayvan hakları savunucularının sıkça gündeme taşıdığı “Hayvanları Koruma Kanunu”, 24 Haziran öncesi kampanya sürecinde yaşanan bir olayla siyasetin gündemi oldu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AKP halka neler vadetti?
Cumhurbaşkanı Erdoğan Sakarya’nın Sapanca ilçesinde tüm uzuvları kesilmiş halde bulunan yavru köpek ile ilgili de bir açıklama yaparak, “Hayvan haklarıyla ilgili yeni yaptırımları içeren hükümet tasarısını da yeni dönemde öncelikli olarak yürürlüğe koyacağız” dedi.
Erdoğan, seçimin ardından bu yasayı 100 gün içinde çıkarma sözü verdi. Ancak yasa çıkmadı.
İlk 100 günde bu yasanın çıkmamasının nedenini sorduğumuz AKP Grup Başkanvekili Özlem Zengin, bütün bu yasaların hazırlıklarının devam ettiğini, bunların zamanlamasının sarkmasının da normal olduğunu söylemişti:
“Bunlar otomatik şeyler değil, müzakere ediyorsunuz, konuşuyorsunuz nasıl bir şey yapabiliriz diye.
“Örneğin hayvan haklarıyla ilgili düzenlemeyi yaparken Tarım Bakanlığı’nın da yapmak istediği şeyler var beraberinde.
“Çok kapsamlı işler bunlar. 100 günde çalışmayı hedefledik ve her başlıkta da bir çalışma yaptık. Tamamlanmamış olan kanunlaşma süreci. O da tamamlanacak. Vaadin belli bir aşaması gerçekleşmiş durumda.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 100 Günlük İcraat Programı: Hangi vaatler gerçekleşti?
Zengin, yasayı 31 Mart’taki yerel seçimden önce kanunlaştırmayı planladıklarını söylemişti. Fakat bu plan da gerçekleşmedi.
Diğer bazı vaatlere ne oldu?
Benzer bir şekilde çocuklara karşı cinsel istismar suçuyla mücadelede cezaların caydırıcılığının artırılması vaadi ise yerine getirilmedi.
24 Haziran’dan önce komisyondan geçerek TBMM’ye gelen konuyla ilgili yasa tasarısı, akran cinselliğini cezalandırırken yetişkinlerin çocuklara tecavüzüne yönelik cezaları azalttığı gerekçesiyle muhalefet tarafından eleştiriliyordu. Yasa bu yüzden geri çekilmişti.
Adalet Bakanı Abdulhamit Gül Temmuz ayında bu yasanın ilk çıkarılacak yasalardan biri olduğunu söylese de bu gerçekleşmedi.
Batı’da çocuğa yönelik cinsel istismar nasıl cezalandırılıyor?
8 soruda: Çocukları cinsel istismardan korumak için ne yapmalı?
Nafaka sisteminin değiştirilmesi de programda yer alan ve son dönemde basında işlenmesine rağmen gerçekleştirilmeyen vaatler arasında kaldı.