Çocuk haklarıyla ilgili çalışmalar yapan Gündem Çocuk Derneği KHK ile kapatılınca derneğin açtığı ve müdahil olduğu davalar da sıkıntıya girdi. Dernek kapatıldığı ve tüzel kişiliği kalmadığı için, açtığı davaların ‘taraf yokluğu’ nedeniyle düşme ihtimâli var. Müdahil olduğu davaları ise artık izleyemeyecek.
Resmi Gazete’de önceki gece yayımlanan iki Kanun Hükmünde Karaname ile 375 dernek kapatıldı. Kapatılma gerekçesi olarak derneklerin “Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara aidiyeti, iltisakı veya irtibatı olduğu” belirtildi. Kapatılan dernekler arasında geçtiğimiz hafta faaliyetleri durdurulan Gündem Çocuk Derneği de vardı. Bu derneğin ‘terör örgütlerine’ ne gibi bir aidiyeti, iltisakı veya irtibatı olduğuna veya milli güvenliğe karşı nasıl bir faaliyette bulunduğuna dair resmi makamlardan herhangi bir açıklama yapılmadı.
Derneğin takip ettiği ya da müdahil olduğu en önemli davalardan biri 18 yaş altındaki çocukların evlendirilmesini önleyebilecek, emsal olabilecek nitelikteydi. Dernek, bu davaya ihbarların, ihlallerin izini sürerek ulaştı ve çocuk evliliklerinin önlenmesi için çok önemli bir adım attı. O dava ve derneğin takip ettiği önemli davaları, bundan sonraki seyrini Gündem Çocuk Derneği Avukatı Şahin Antakyalıoğlu ile konuştuk.
Çocuk evlilikleri için bu dava çok önemliydi
Akrabalarının cinsel istismarına uğrayan ve sonrasında çocuğu olan 16 yaşındaki kızın istismarcısıyla evlenebilmesi için ailesi ‘erken evliliğe izin’ davası açtı. Ankara’da görülen davaya Gündem Çocuk Derneği de müdahil oldu.
Dernek müdahil olabilmek için çocuk haklarıyla ilgili bir ilki hayata geçirdi. “Topluluk Davası” açtı. Dernekler temsil ettikleri kesimin menfaatlerini korumak için veya gelecekteki haklarının ihlalini önlemek için dava açabiliyor, buna da topluluk davası deniyor. Gündem Çocuk da bu şekilde yola koyuldu. Hem ailenin açtığı davanın reddini hem de Türk Medeni Kanunu’nun 124. ve 128. maddesinin iptalini istedi. Çünkü Türk Medeni Kanunu’nun 124 ve 128. Maddesine göre 16 yaşını dolduran çocuklar olağanüstü bir durum varsa mahkeme izniyle evlendirilebiliyor. Çocuğun yasal temsilcisi haklı olmaksızın izin vermezse de hakim bu izni verebiliyor. Çocuklar hastaneye sevk edilerek bir doktor raporu alınıp evliliğin farkında olup olmadığıyla ilgili sorular sorulup evlenebilir raporu veriliyor. Dernek çocuk yaşta evliliklerin Anayasa ve Uluslararası sözleşmelere aykırı olduğunu belirtti.
Davaya bakan 10. Aile Mahkemesi Nisan ayında verdiği kararda talebi haklı bularak Anayasa Mahkemesi’ne başvuruda bulundu. Anayasa Mahkemesi dosyayı mahkemeye iade etti. Ankara 10. Aile Mahkemesi yeni duruşma günü verecekti ve karar verilmesi bekleniyordu. Avukat Antakyalıoğlu “Dernek kapatıldığı ve tüzel kişiliği kalmadığı için, dava taraf yokluğundan düşebilir” diyor.
“Yunus Eser Davası”
İşitme engelli Yunus Eser 13 yaşındaydı. Yatılı olarak Kocaeli Gazanfer Bilge İşitme Engelliler Okulu’nda okuyordu. 2 Ekim 2012’de okul bahçesinde arkadaşlarıyla futbol oynuyordu. Top yan tarafta bulunan YURT KUR’a ait öğrenci yurdunun bahçesine kaçtı. Eser, korkuluklara tırmanarak yan bahçeye geçmek istedi korkuluklardan inerken yurdun bahçesinde bulunan elektrik direğine tutundu açıkta bırakılan kablolara değdiği için akıma kapılarak hayatını kaybetti. Eser’in ailesi okul müdüründen, nöbetçi öğretmenden, yurt müdüründen ve sorumlu elektrik teknisyeninden şikayetçi oldu. Ancak okul müdürü ve nöbetçi öğretmen hakkında yapılan soruşturma talebi reddedildi. Teknisyenle yurt müdürü hakkında açılan davaya Gündem Çocuk Derneği de müdahil oldu. Karamürsel 3. Asliye Caze Mahkemesi’nde görülen davada tekniknisyen ve yurt müdürüne 3’er yıl 6’şar aylık hapis cezası verildi. Bu ceza iyi halden 21 bin 200’er lira para cezasına çevrildi. O da 24 taksite bağlandı. Gündem Çocuk Derneği kararı temyiz etmişti. Antakyalıoğlu “Dernek kapatıldığı için davayı takip edemeyeceğiz.”
Sorumlulara soruşturma bile açılmazken dava açtırdı
Dernek Yunus Eser ile ilgili ayrı bir dava açılmasını da sağlamıştı. Bilirkişi raporu, yurt müdürü ve elektrik teknisyenine açılan davada nöbetçi iki öğretmenin de nöbet kurallarına uymayarak, çocuğu gözetim altında tutamadıklarına da atıfta bulunmuştu. Daha önce bu öğretmenler hakkında soruşturma talebi reddedilmişti. Bu kez dava açıldı. Bu açılan davada dernek müdahil değil. Ancak buradan yakın zamanda çıkması beklenen kararın okullarda yaşanan kazalarda öğretmenlerin ihmaliyle ilgili emsal değeri taşıyabilecek nitelikte olması bekleniyor.
“Çocuk İşçi Ahmet Yıldız Davası”
Ahmet Yıldız, 14 Mart 2013 günü Adana’da ruhsatsız plastik fabrikasında pres makinesine sıkışarak hayatını kaybetti. Makine daha hızlı çalışsın diye güvenlik sensörü kapatılmıştı. Adana 6. Asliye Ceza Mahkemesi’nde dava başladı. Bilirkişi raporunda işveren yüzde 100 kusurlu bulundu. İkinci duruşmada Yıldız’ın anne ve babası maddi, manevi zararlarının karşılandığını söyleyerek tüm şikayetlerinden vazgeçti. Mahkeme, işveren Ali Koç’u tutuksuz yargılanmaya devam etti. Gündem Çocuk davaya müdahil olmak istedi ancak mahkeme kabul edilmedi. Dernek müdahil olamasa da davaları takip ediyor ve kamuoyuna duyurmaya çalışıyordu. Dava, 9 Ekim 2013’te sonuçlandı. İşveren Koç, taksirle ölüme sebep vermekten 5 yıl hapis cezasına çarptırıldı, iyi halden ceza 4 yıl 2 aya indirildi. Ardından bu ceza da 30 bin TL adli para cezasına çevrildi. Yargıtay kararı onarken derneğin müdahilliğini reddetti ama cezasızlık tespiti yaparak “hapis cezası verilmeliydi” dedi. Çocuğun anne ve babası da davadan çekildği için yasal temsilcisi kalmamıştı. Aleyhte temyiz olmayınca Yargıtay kararı onadı. Gündem Çocuk, bu kez hem çocuğun yargı sürecinde yasal temsilcisinin olmaması hem de cezasızlık olduğu için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Antakyalıoğlu “Bu başvuru da sonuçlanmayacak” diyor.
“Lütfullah Tacik Davası”
Afganistanlı Lütfullah Tacik, 16 Mayıs 2014’te Iğdır’ın Aralık ilçesinde jandarmanın yaptığı operasyon sırasında yakalanmıştı. Van Emniyeti Yabancılar Şubesi’ne bağlı Geri Gönderme Merkezi’nde polis Serdar Oran’ın, Tacik’i ‘yaşını yanlış söylediği’ gerekçesiyle dövdüğü iddia edilmişti. Tacik beyin kanaması geçirerek hayatını kaybetmişti. Davası Van 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülüyor. Gündem Çocuk davaya müdahil değil ama bu davayı da yakından takip ediyor. Emniyetteki kamera görüntülerinin silindiği iddiası var. Kamera’nın yüksek voltaj nedeniyle çalışmadığı savunuluyor. Davada son olarak kamera ile ilgili bilirkişi raporu istenmişti.
“Dernek olmasa aileler şikayetçi olmayacaktı”
Derneğin Avukatı Antakyalıoğlu dernek üyelerinin çocuk haklarını savunmaktan vazgeçmeyeceğini ancak kamu yararının zarar gördüğünü söylüyor:
“Mağdurlar, aileler cesaret alıyor, derneğin bilgi ve tecrübesine güveniyordu. Davalarda ilk duruşmalar kalabalık oluyor, sonra salonlar boşalıyordu. Dernek davaları sonuna kadar takip ediyor, duyuruyor, mahkemelere, kurumlara yardımcı oluyor, ihlalleri raporluyordu. Türkiye için, çocuk adaleti için bir kazanımdır bu. Gündem Çocuk olmasa bazı ihlallerde belki de aileler şikayetçi olmayacaktı. Davalar sadece o davanın mağduru için değil tüm çocukların yararı için önemli.”
11 yıldır çocuk haklarıyla ilgili çalışmalar yapan Gündem Çocuk Derneği, çocuk haklarını ve hak ihlâllerini görünür kılmak için yıllardır çeşitli projeler yürütüyor. Dernek ayrıca okullardaki ihmâller nedeniyle kazalarda hayatını kaybeden çocukların, cinsel istismara mâruz kalan çocukların davalarını da takip ediyor.