Yeni ABD Başkanı kim olursa olsun Suriye’nin geleceği, PYD ve Gülen’in iadesi iki ülke arasındaki en önemli konular olacak. Peki, Türkiye için yüksek öneme sahip bu konularda ABD Başkan adayları ne düşünüyor? Hillary Clinton ve Donald Trump’ın seçim kampanyaları boyunca yaptıkları açıklamalar bu konulardaki yaklaşımlarını ortaya koyuyor.
Cumhuriyetçi Donald Trump ile Demokrat Hillary Clinton arasındaki ABD Başkanlık seçimleri yarışını kim kazanırsa kazansın, göreve başladığında yardımcıları, “Türkiye ile ilişkiler” dosyasını yeni başkanın önüne koyacak.
Bu dosyada ekonomik ilişkilerden kamu diplomasisine, NATO müttefikliğinden Türkiye’nin Rusya ile ilişkilerine kadar pek çok konunun muhtemelen yer alacak olmasına rağmen, ağırlıklı meselelerin Suriye, PYD ve 15 Temmuz darbe girişimi olması kaçınılmaz.
Bu konularda Clinton ve Trump neler düşündüklerini ve yapmayı planladıklarını seçim çalışmaları sırasında kısmen de olsa ortaya koydular.
Clinton uçuşa yasak bölgeyi savunuyor
Obama döneminde Dışişleri Bakanlığı da yapmış olan Clinton’ın hem Obama’dan, hem de Trump’tan ayrıldığı en önemli nokta uçuşa yasak bölgeyi desteklemesi.
Türkiye de, Suriye iç savaşının başından beri uçuşa yasak bölge ve güvenli bölge fikrini savunuyor. Türkiye bu konudaki ısrarını defalarca dile getirmesine rağmen, başta ABD’den olumlu karşılık görmedi.
İki başkan adayının son kez karşı karşıya geldiği 20 Ekim’de yapılan münâzarada Clinton bu konudaki fikirlerini şöyle dile getirdi:
“Suriye’de uçuşa yasak bölge ve güvenli bölge için çalışmaya devam edeceğim. Açıkça söylemek gerekirse, bunun da yalnızca Suriyelileri korumak ve mülteci akınını engellemek için değil, hem Suriye hükümetine, hem de Rusya’ya karşı bir koz kazanmak için gerekli olduğunu düşünüyorum, çünkü böylece çatışmalara son verecek ciddi siyasi müzakerelere başlayabiliriz.”
Trump, Rusya’ya havale ediyor
Aynı münazarada uçuşa yasak bölge konusundaki fikri sorulduğunda Trump, Obama yönetimini eleştirdi ve Suriye planını ‘düşmanı şaşırtmak için’ tam olarak açıklayamayacağını imâ etti. Seçim çalışmaları sırasında da, Suriye konusunda birbirinden farklı görüşler ortaya koydu, ancak her zaman önceliği IŞİD’le mücadele oldu.
Rusya Devlet Başkanı Putin’i ‘zorba’ olarak nitelendirmekten çekinmeyen ve Rusya ile her konuda sert pazarlıklara girme sözü veren Clinton’un aksine, Trump, Rusya ile ilişkileri geliştirmekten yana. Suriye rejiminin en önemli askeri ve diplomatik müttefiki Rusya’nın Suriye’de önünü açmak gerektiğini de 2015 yılında şöyle dile getirmişti:
“Rusya IŞİD’den kurtulmak istiyor. Biz de IŞİD’den kurtulmak istiyoruz. O zaman belki de bırakmalıyız ki, Rusya bu işin icabına baksın. Yani, bırakalım onlar IŞİD’den kurtulsun.”
Trump, bir ara IŞİD’i yok etmek için 30 bin ABD askerinin yeterli olacağını söylese de, ABD askerlerini Suriye’ye gönderme sözü vermedi. Zaten Trump, ABD’nin Ortadoğu’daki askeri varlığından da şikayetçi. Ona göre, IŞİD’in ortaya çıkış nedeni de, ABD’nin bölgedeki müdahaleci politikaları.
Clinton da, Suriye’ye ABD askeri gönderilmesini “büyük hata olur” diye tanımladı. Clinton’un planı, “Kürtler” diye tanımladığı PKK’nın Suriye kolu PYD ve diğer muhalifleri daha etkin kullanma üzerine kurulu.
Clinton’un PYD planı
ABD ordusunu Suriye’ye göndermeme konusunda kararlı olan Clinton, Trump ile 10 Ekim’de yaptığı ikinci münâzarada, ihtiyaç duyduğu askeri gücü, “Kürt ve Arap savaşçıları silahlandırarak” sağlamayı düşündüğünü dile getirdi:
“Kürtleri silahlandırmayı da düşünebilirim. Kürtler, hem Suriye, hem de Irak’ta en iyi ortaklarımız oldu. Kimi çevrelerde bu konuda büyük kaygılar olduğunu biliyorum, ancak IŞİD’in Irak’tan çıkarılmasının ardından Rakka’yı alabilmemizin temel yolu bölgedeki Kürt ve Arap savaşçılar olduğundan, ihtiyaçları olan teçhizata sahip olmaları gerektiğini düşünüyorum.”
Clinton’un işaret ettiği “büyük kaygıların” Türkiye’ye ait olduğu çok açık. Zaten Clinton’un bu açıklamasını Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da “siyasi acemilik” olarak tanımlayıp tepkisini dile getirmişti.
“ABD’nin stratejik oyunu”
Ankara-Washington ilişkilerinin tarihinin en zorlu dönemlerinden geçiyor olmasının başlıca nedeni de, Türkiye’nin ulusal güvenlik kaygılarının ABD tarafından göz ardı ediliyor olması. PKK’nın Suriye kolu PYD’nin IŞİD ile mücadelede ABD tarafından kara gücü olarak kullanılması ve desteklenmesi de bu kaygının temel nedenlerinden biri.
Türkiye’nin dış politikasının son bir yılını Al Jazeera Türk’a bir süre önce değerlendiren Galatasaray Üniversitesinden Prof. Beril Dedeoğlu, Türk-Amerikan ilişkilerinin nasıl tamir edilebileceği sorumuza yanıt verirken, “ABD stratejik oyununu Kürtler üstüne kurdu, dolayısıyla bundan geri adım atılması çok zor,” demiş, ancak yine de Demokratların Türkiye ile ‘koşullu’ iyi geçinme tercihi yapabileceğini sözlerine eklemişti:
“Amerika’da yeni yönetim tercih kullanacak, kullandığı tercih Türkiye’yle iyi geçinme üzerine olacak, yani yapılandırılmasını böyle yapacaklar, ama muhtemelen koşullu olacaktır. O koşullar benim öngördüğüm kadarıyla, bir Barzani-Erbil-Türkiye ilişkisi gibi, Suriye’de bir grupla Türkiye’nin bir diyalog içine girmesini sağlamaya yönelik. Şimdiki lider olmayabilir, silahlı ayağı olmayabilir… Türkiye’yle derdi kalmamış, Şam’la derdi olan Kürt muhatap…. PKK oyunu bozma konusunda çok ısrar etmezse, bu çok kötü bir modelleme değil.”
Suriye’de hangi muhalifler?
Clinton, Suriyeli muhalifleri de desteklemekten yana. Dışişleri Bakanlığı döneminde de benzer bir görüşü savunduğunu, ancak Obama’yı ikna edemediğini seçim çalışmaları sırasında dile getirdi. Hatta, Obama yönetiminin muhaliflere yönelik olarak uygulamaya çalıştığı ‘eğit donat’ programını çok geç başlatmasının ve muhalifleri silahlandırmayı reddetmesinin IŞİD’in ilk başlarda hızla ilerlemesine neden olduğunu da 2014 yılında Atlantic’e verdiği bir söyleşide dile getirdi.
Türkiye de eğit-donat programın etkin bir biçimde kullanılmasını istemişti. Ancak, ABD yönetimi projeye zora sokan bazı uygulamalarda örneğin, bu programa katılan muhaliflere rejime karşı savaşmayacakları yönünde taahhütte bulunma zorunluluğunda ısrar etmişti.
Trump ise muhaliflerin silahlandırılmasına karşı. Clinton ile yaptığı üçüncü münazarada bunu açıkça dile getirdi:
“Muhaliflerin kim olduğunu bilmiyoruz. Onlara çokça para veriyoruz, başka şeyler veriyoruz, ama kim olduklarını bilmiyoruz. Gün gelir de eğer başarılı olurlarsa ki, bu olmayacak çünkü, Rusya ve İran var, ama olur da Esed’i devirirlerse ki, kötü adam olduğu bir gerçek, en az onun iktidarı kadar kötü bir tabloyla karşılaşabiliriz.”
Trump da “Kürt güçlere hayran” ama…
Clinton gibi silahlandırmaktan söz etmese de Cumhuriyetçi aday Trump da “Kürt güçlerine hayran” olduğunu açıkladığı 21 Temmuz 2016’da yayınlanan New York Times ile yaptığı söyleşide “Türkiye, IŞİD’e karşı bir çok şey yapabilir. Eğer onlarla müzakere eden ben olsaydım IŞİD konusunda çok daha fazlasını yapacaklarını düşünüyorum” demişti.
Bunun üzerine kendisine yöneltilen “(Türkiye’nin) IŞİD ile mücadelede etkin olabileceğini söylüyorsunuz ama büyük bir fark var aramızda. Biz, Kürt güçlerini destekliyoruz, bu sorunla nasıl baş edeceksiniz?” yönündeki soruya da şu yanıtı verdi:
“Kürt güçlerinin büyük hayranıyım. Diğer yandan, Türkiye ile son derece başarılı bir ilişki içinde olma potansiyelimiz var. Eğer, her ikisini bir şekilde bir araya getirebilirsek gerçekten harika olur.”
Gülen faktörü
Trump ile dış politika ağırlıklı yaptığı bu söyleşiyi New York Times, “Trump ile NATO- Türkiye’deki darbe girişimi ve Dünya” başlığı altında yayınlamıştı.
Bu söyleşi de Trump, Türk halkının darbe girişimine karşı direncini övmüş ve “Erdoğan’ın hukuk devleti kurallarına uyması için ona baskı yapacak mısınız?” yönündeki bir soruya, “ABD’de de sivil haklar konusunda bir çok sorun var, biz bu haldeyken özgürlükler konusunda iyi bir mesaj verici konumunda değiliz” yanıtını vermişti.
Trump’ın siyasi danışmanlarından Peter Navarro, National Interest’te 27 Temmuz’da yayınlanan “Hillary’in Türkiye’deki darbeyi desteklemekle suçlanan gizemli İslami din adamıyla bağları” adlı makalesinde, Gülen Örgütü’nün Clinton’ın seçim kampanyasına destek verdiği iddialarını dile getirip, “Eğer bu doğruysa, Clinton başkan olduğunda Gülen’in iadesi için adım atar mı?” diye sormuştu. Aynı makalede Navarro, Clinton’ın “kilit konumdaki bir NATO müttefikinde istikrarsızlığın ve şiddetin şuç ortağı olmaz mı?” sorusunu da gündeme getirmişti.
Gülen Örgütü’nün Clinton’ın seçim kampanyasına yaptığı bağışların en az 3,5 milyon dolar olduğu tahmin ediliyor bu da çok yüksek bir rakam olmamakla birlikte Ankara’yı asıl rahatsız eden Gülen Örgütü üyelerinin 15 Temmiz darbe girişimine rağmen Clinton’ın çevresinde olması, hatta doğumgününe bile davet edilmesi.
Gülen Örgütünden aldığı bağışlara ilişkin herhangi bir açıklama yapmayan Clinton, darbe girişiminden sonra ‘seçilmiş Türk hükümetini desteklediğini’ ifade etti. Ancak Clinton’ın bu açıklaması, ABD’nin resmi açıklamasından sonra yapıldı ki, o açıklama da Türkiye’nin beklediğinden daha geç gelmişti.
15 Temmuz gecesi darbe girişimi devam ederken, Türk hükümeti bunun bir darbe girişimi olduğunu belirterek, Amerika’dan seçilmiş hükümete desteğini açıklamasını talep etmişti. Bu destek açıklaması neredeyse üç saat boyunca yapılmamış, Washington’dan beklenen o açıklama darbenin başarısızlığa uğrayacağı belli olmaya başlayınca gelmişti.
Trump mı, Clinton mu?
Suriye’nin geleceği konusunda işbirliği, PYD’ye olan desteğin kesilmesi ve Fethullah Gülen’in iadesi, Ankara’nın yeni ABD yönetiminden en kuvvetli beklentileri arasında.
Bununla birlikte, adayların diğer konulardaki fikirleri de Ankara-Washington ilişkilerini etkileyebilecek nitelikte. Örneğin, Trump, NATO müttefiklerinin daha fazla yük almasından ve teşkilata daha fazla maddi katkı yapmasından yana. Rusya ile de ilişkileri yumuşatmayı istiyor. Buna karşılık Clinton, Rusya’ya sert tavır almaktan yana ve NATO’yu ABD’nin en iyi yatırımı olarak tanımlıyor.
Clinton, İran ile yapılan nükleer anlaşmanın sıkı takipçisi olacağını söylüyor ama Trump, anlaşmayı yeniden müzakere etmek gerektiğini savunuyor.
Clinton, insan hakları ihlallerine dikkat çekse de hem o, hem de Trump Mısır’da darbeyle işbaşına gelen Abdulfettah Sisi ile görüştü ve Sisi’yi övdü.
Demokratların adayı Clinton başken seçilirse, Ankara-Washington ilişkilerinin nasıl şekillenebileceğini sorduğumuz Kemerburgaz Üniversitesi Rektörü Prof. Çağrı Erhan şunları söylüyor:
“Clinton’un Obama’dan daha aktif bir Ortadoğu siyaseti takip edeceği söylenebilir. Bu çerçevede, Clinton seçilirse Suriye’de güvenli bölge yaklaşımına ABD’nin daha sıcak bakması mümkündür. DEAŞ’e karşı ÖSO’nun eğitiminde Türkiye ile işbirliği yapılabilir. Ancak, PYD’ye bakışlarında bir değişiklik olacağını sanmıyorum. Rusya konusunda Clinton çok sert. Bu da, Türkiye-Rusya ilişkilerinin kapsamının daha da gelişmesine sorun çıkarabilir.”
Erhan, Cumhuriyetçilerin adayı Trump’ın kazanması durumunda ikili ilişkilerin nasıl olabileceği sorusuna da şu yanıtı veriyor:
“Trump, Irak’ta kesinlikle askeri varlık bulundurmamaktan yana. DEAŞ’a karşı sert mücadele söylemi var. Ama, Ortadoğu’daki ABD mevcudiyetini yavaş yavaş azaltma ve bölgeden çıkma niyetinde. Bölgeden çekilirken de, Türkiye ve diğer bölgesel müttefiklerin daha aktif rol oynamasını isteyebilir. Trump’un İran’a yönelik söylemi, bölgedeki ABD müttefikleriyle İran arasında bir gerilimin tırmanmasına yol açabilir. Trump, Rusya ile ilişkiler konusunda ise Clinton’a nazaran oldukça ılıman bir söyleme sahip. Türk-Rus ilişkilerine olumsuz bir etkisi olmaz. “
Seçimlerden sonra Oval Ofis’te ‘Türkiye ile ilişkiler’ dosyasını ister Clinton, ister Trump açsın, muhtemelen her ikisi de, “Ne yapabiliriz?” diye soracak. Kim seçilirse seçilsin, kesin olan tek şey Ankara’nın, yeni yönetimle kapsamlı bir diplomatik pazarlığa oturacağı.
Clinton ve Trump Türkiye’yle ilgili hangi politikaları savunuyor?
Image copyrightAFPABD’nin yeni liderinin kim olacağı, Washington-Ankara ilişkisinin önümüzdeki dönemde nereye evrileceğini de önemli oranda etkileyecek.
İki ülke arasında son dönemde özellikle Suriye, YPG (Halk Savunma Birlikleri), Irak, Türkiye’deki haklar ve özgürlükler, 15 Temmuz darbe girişimi ve Fethullah Gülen’in iadesi gibi başlıklarda gerilim yaşanıyor.
Demokrat aday Hillary Clinton ve Cumhuriyetçi aday Donald Trump seçim kampanyaları döneminde genel olarak dış politikaya çok eğilmedi ve Türkiye’den ise hiç bahsetmedi.
Ancak liderlerin dış politikaya, Orta Doğu’ya ve Rusya’ya yönelik genel yaklaşımları, çevrelerindeki dış politika danışmanlarının görüşleri, bazı medya demeçleri ile Clinton’ın dışişleri bakanlığı dönemindeki performansı ve yazdığı kitap genel çıkarımları mümkün kılıyor.
Öncelikle, önümüzdeki dönemde liderlerin Türkiye politikalarını belirleyecek en önemli konulardan biri Suriye olacak gibi görünüyor.
‘Clinton Suriye’de rejim değişikliği konusunda Türk hükümetine daha yakın’
Donald Trump, izolasyoncu dış politika anlayışına paralel olarak, Orta Doğu’da rejim değişikliği için gerçekleştirilen askeri müdahaleleri de, bu değişikliklere kaynak aktarımını da eleştiriyor.
Yeni muhafazakârlarla (Neo-con’lar) bu açından ayrışan, partisinin hükümeti tarafından gerçekleştirilen Irak savaşını eleştiren Trump, Clinton’ı da, dışişleri bakanlığı dönemindeki Libya müdahalesi nedeniyle defalarca eleştirdi.
Trump, IŞİD’le savaşı sürdürmekle birlikte Suriye krizini de Rusya ile görüşerek çözmek istediği izlenimi veriyor.
Image copyrightREUTERSClinton ise Suriye ve genel olarak Orta Doğu’da çok daha aktif ve müdahaleci bir siyaseti savunuyor, bu kapsamda Suriyeli silahlı muhaliflerle ilişkiyi de derinleştirmeyi istiyor.
BBC Türkçe’ye konuşan Oklahoma Üniversitesi Orta Doğu Çalışmaları Müdürü Prof. Dr. Joshua Landis, ‘Suriye’de Esad yönetimi ve isyancılara bakışla ilgili Clinton’ın Türk hükümetine daha yakın olduğunu’ söylüyor:
“Clinton, Rusya ve Esad’a karşı koymak için çok daha fazla Amerikan gücü kullanacağını söyledi. Uçuşa yasak bölgelerden bahsetti. Bu bizi şuna götürüyor…. Hillary Clinton ve Türkiye’nin çıkarları, Trump’la olacağından çok daha fazla kesişecek. Suriyeli isyancı güçlere destek verilecek.”
‘Trump Erdoğan gibi güçlü liderleri benimsese de Suriye çözümü Rus yaklaşımı olacak’
Landis, bu konuda Trump ile Türk hükümetinin hedeflerinin çeliştiğini belirtiyor:
“Trump, IŞİD’i yenmek için Rusya’yla çalışmak istiyor, bu da dolaylı olarak Esad’la çalışmak istediği anlamına geliyor, Obama ve Clinton bunu reddediyor.
“Trump, Orta Doğu’daki savaşlarla Amerika’nın değil Orta Doğu güçlerinin kendilerinin baş etmesi gerektiğini düşünüyor. O, güçlü liderlerin bugünkü Orta Doğu’ya çözüm olduğunu söylüyor. Bu, Türkiye için iyi bir şey olarak görülebilir. Çünkü tabii ki Erdoğan güçlü bir lider. Ancak Trump’ın politikası, Erdoğan’ın Suriye’de Esad’dan kurtulma politikasıyla çelişiyor”.
ABD yeni başkanını nasıl seçecek?
Peki Trump’ın seçilmesi durumunda Türkiye ve ABD’nin, Esad’ın iktidarının sürmesi konusunda anlaşması olasılık dışı mı?
Landis, olasılık dışı olmadığını ama çok zor olduğunu düşünüyor:
“Erdoğan eğer Ruslar ve Trump’la anlaşma yapacaksa bu, onun için iyi olacaktır. Esad da Suriye’de bağımsız bir Kürdistan istemiyor. Eğer Erdoğan, Esad’ın Kürt bölgesi dahil tüm ülkedeki egemenliğini kabul ederse tabi ki Türkiye, Trump çözümünü kucaklayabilir.
“Bu ise büyük oranda Rusya’nın çözümü olacak. Ama bu durumda Türkiye’nin Suriyeli isyancıları terk etmesi gerekecek. Türkiye için bunu yapmak zor olacaktır.”
‘Suriyeli Kürtlerle politikayı değiştirmek zor’
Her ne kadar Clinton’un genel Suriye politikası Türk hükümetine daha yakın olsa da, Clinton, Türkiye’nin eleştirdiği YPG (Halk Koruma Birlikleri) ilişkide çok daha ısrarcı.
Joshua Landis’e göre Clinton, ilk iş olarak IŞİD’i (Irak Şam İslam Devleti) yenmek istiyor ve bunun için sahada Kürtlerle hareket etmekten vazgeçmesi zor olacak:
“Clinton IŞİD’i Rusya olmadan yenmek istiyor. Bunu ya Türkiye’yle ya da Kürtler ile yapacak. Türkiye Rakka’da Suriyeli isyancıları kullanarak, IŞİD’i yok etmeyi önerdi. Teoride Clinton bunu kabul edebilir.
Image copyrightREUTERS“Savunma Bakanlığı’ndan buna iyi destek gelir. Çünkü Savunma Bakanlığı Türkiye’yi değerli bir müttefik olarak görüyor. Türkiye’yi Rusya’yı sınırlamak için temel aktör olarak görüyorlar. Erdoğan’ın Rusya’ya yanaşmasını istemiyorlar.
“Ancak şu net değil. Clinton Türkiye pahasına Suriyeli Kürtleri desteklemeye devam eder mi? Clinton’ın dışişleri bakanlığı döneminde Ulusal Güvenlik Konseyi üyesi olan Philip H. Gordon, Kobani döneminde askeri müdahaleyi desteklememiş ve Türkiye’yle ilişkilerin tehlikeye girmesini istememişti. Ancak bu uzun zaman önceydi. Şimdi ABD için Kürtleri terk etmek çok zor”.
Trump da Suriyeli Kürtleri destekliyor
Bu arada Trump, Clinton’dan farklı bir Suriye politikasını savunsa da o da Suriyeli Kürtlerin desteklenmesini savunuyor.
Trump, Temmuz ayında New York Times’ta yayımlanan röportajında, “Ben Kürtlerin büyük hayranıyım” demiş, soruyu soran gazetecinin “Ama Erdoğan değil, bu durumla nasıl baş edeceksiniz” diye sorması üzerine şu cevabı vermişti:
“İdeali, onların hepsini bir araya getirmek olur. Ve bu bir olasılık olur. Ama ben Kürt güçlerin büyük bir hayranıyım. Aynı zamanda, Türkiye’yle potansiyel olarak çok başarılı bir ilişkimizin olabileceğini düşünüyorum. Ve ikisini bir şekilde bir araya toplamak gerçekten harika olacaktır.”
BBC Türkçe’ye konuşan, uluslararası düşünce kuruluşu Carnegie Europe’un uzmanlarından, eski Avrupalı diplomat Marc Pierini ise YPG gerilimi konusunda, “ABD ve Türkiye’nin bu konudaki pozisyonundaki geniş boşluğun kolay kapanıp kapanmayacağı net değil. Yeni ABD Başkanı kim olursa olsun bu konudaki sert görüş farklılıklarının var olmaya devam etmesi muhtemel” diyor.
‘Trump Türkiye’deki demokrasinin durumunu umursamaz’
Özellikle 2013’ten bu yana, ABD ve genel olarak Batı’dan, AKP hükümetine ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a yönelik demokrasi, insan hakları ve basın özgürlüğüyle ilgili yöneltilen eleştiriler artıyor.
Marc Pierini, “Bir sonraki ABD Başkanı kesinlikle, Türkiye’deki haklar ve özgürlüklerin hızlı bir şekilde kötüleşmesiyle uzlaşma göstermeyecektir” diyor.
Landis ise, “Trump’ın demokrasinin desteklenmesiyle ilgisi yok, o istikrara bakıyor. Ve o, güçlü liderlere inanıyor” diye konuşuyor.
Image copyrightAFPHillary Clinton’ın 2014 yılında yayımlanan ‘Zor Seçimler’ adlı kitabında, dönemin başbakanı Erdoğan’ın ‘giderek otoriterleştiğini ve Türkiye’nin istikâmetinin belirsizleştiğini’ yazmıştı.
Clinton’ın Wikileaks tarafından kamuoyuna sızıdırılan e-postalarında da, hem Clinton hem de kampanya ekibinin Türkiye’de demokrasi ve haklar konusunda hükümeti ve Recep Tayyip Erdoğan’ı eleştirdikleri görülüyor.
Trump, New York Times’taki röportajında, Erdoğan’a yönelik, 15 Temmuz darbe girişimi sonrası yürütülen tasfiyelerle ilgili eleştirilerin hatırlatılması üzerine, “Bizim ülkemizin de birçok yurttaşlık hakkı sorunu var” cevabını vermişti.
Bütün bunlar Trump liderliğindeki bir ABD’nin Türkiye’de başkanlık sistemine geçmeye dair çabalara karşı çıkmayacağı ya da Clinton’a nazaran daha az karşı çıkacağı izlenimini veriyor.
Uzmanlar, yeni başkan kim olursa olsun ABD’nin Türkiye’de, çözüm sürecine geri dönülmesini savunacağını da belirtiyor.
‘Fethullah Gülen’in iadesi kararı yargının’
Türkiye ile ABD arasında son dönemki gerilimin önemli başlıklarından biri de ABD’nin 15 Temmuz darbe girişimiyle ilişkisi iddiası ve Fethullah Gülen’in iadesi konusu oldu.
İki lider de iade konusunda herhangi bir açıklamada bulunmadı.
Ancak uzmanlar, Gülen’in olası iadesi konusunda ‘bunun yargının işi olduğu’ söyleminin öne çıkacağını söylüyor.
Marc Pierini, “Türkiye’nin Gülen’in iadesi talebi konusu ABD’nin yeni başkanının kim olacağıyla ilgili değil. Bu, ilgili kişinin temyizini de içerecek şekilde doğal seyrini izleyecek bir yargı sürecidir. Bu süreç de, yeni başkanın görev süresinin en az yarısına kadar devam edecektir” diyor.
“Şu ana kadar Washington’da hiç kimsenin elinde, darbe girişimini emrini Gülen’in verdiğine dair kanıt yok. Türkiye bunu sunarsa bu değerlendirilecektir” diyen Landis ise iadenin Türkiye’deki siyasi gelişmelere de bağlı olduğunu düşünüyor:
“Erdoğan daha fazla gazeteyi kapattıkça, gazetecileri tutukladıkça, ifade özgürlüğünü kısıtladıkça ve üniversitelerin peşine düştükçe ABD siyasi açıdan Fethullah Gülen’i iade etmeyi daha az tercih edecektir”.
Trump’ın Müslümanlara yönelik yaklaşımı etki yaratabilir
Bütün bunların yanında doğrudan Türk-Amerikan ilişkileriyle ilgili olmasa da Trump’ın bazı politikalarının Türkiye’de tepkiyle karşılanması ve iç siyasetin konusu olması da mümkün.
Erdoğan’ın dünya Müslümanlarının önemli liderlerinden biri olma iddiası ve Türk kamuoyundaki olası tepkilerin, onu, başkan olması durumunda Trump’ın ABD’deki Müslümanlara yönelik olası ayrımcı politikalarını eleştirmeye itebilir.
Bunun da Ankara ve Washington’ın karşılıklı söylemlerine etki edebileceği düşünülüyor.
Tabii, Trump’ın Müslümanlara yönelik seçim zamanında savunduğu politikaları hayata geçirmeyebileceği yorumları da yapılıyor.
Ayrıca Trump’ın özellikle zengin Körfez ülkeleriyle ilişkileri derinleştirmek istediği de biliniyor.
‘ABD, Türkiye’yi müttefik olarak tutmak isteyecek’
Olası bütün farklılıklara rağmen uzmanlar, kim kazanırsa kazansın, ABD’nin bölgedeki çıkarları nedeniyle Türkiye’yle müttefikliğine önem vereceği görüşünde.
Image copyrightGETTY IMAGESPierini “Ankara ve Washington arasındaki ayrımlar sürüyor ve sürecek gibi duruyor. Bundan dolayı bir sonraki ABD Başkanı’nın temel hedefi, ABD seçim kampanyasındaki ve Türkiye’deki iç siyasetteki anlatıların ötesinde, bu farklılıkları ve minimize etmek, bunları yönetmektir” diyor.
Landis de, “Geniş anlamda olarak ABD politikasına bakarsak bu şudur: Türkiye’yi bir müttefik olarak tutmak ABD çıkarlarına uygundur. Türkiye temelde stratejik olarak çok önemli bir ülke” diye konuşuyor.
Yeni ABD Başkanı’nın Türkiye politikalarının nasıl olacağının görülmesi için belirli bir zaman gerekecek.
Ancak bilinen şu ki Washington-Ankara ilişkisi Orta Doğu’daki gelişmelerden de etkilenerek seyir alacak.